توصیه سازمان جهانی بهداشت این است که کودکان تغذیه تکمیلی را در شش ماهگی آغاز کنند. آغاز تغذیه تکمیلی نوزادان باید به هنگام باشد، به این معنی که همه نوزادان بایدافزون بر شیر مادر از ۶ ماهگی غذای کمکی دریافت نمایند.این نکته را نیز باید به خاطر داشت که چنان که  کودک غذایی را نمی خورد، پس از چند روزبار دیگر آن غذا  را آزمایش نمایید.

برای گرفتن نوبت ویزیت از دکتر کیوان ملکی مستشاری کلیک کنید.

 

بهترین زمان شروع تغذیه تکمیلی نوزاد، زمانی است که کودک به خوردن غذای سر سفره علاقه نشان می دهد ( از ۴ تا ۶ ماهگی ) ..

کودک دهان را به حالت جویدن تکان می دهد و حرکت زبانش تغییر می کند و در سن شش ماهگی دست دراز کرده و تمایل دارد که غذای والدین را بگیرد.

کودک از سن ۶ تا ۹ ماهگی کودک به منابع آهن احتیاج دارد و از ۸ تا ۹ ماهگی شیر مادرقادر به تامین  انرژی مورد نیاز کودک نیست. اگر در فاصله ۹ تا ۱۲ ماهگی غذای جامد را شروع نکنید، در آینده کودک دچار مشکلات زیادی در زمینه قبول غذاهای جامد خواهد شد و اگر کمتر از ۳ ماهگی به کودک غذای جامد بدهیم، خصوصاً اگر سابقه آلرژی در خانواده باشد، احتمال ایجاد آلرژی غذایی در کودک بسیار زیاد می شود .

در پاره ای موارد باید تغذیه تکمیلی را از ۴ ماهگی شروع کنیم، زمانی که کودک حتی پس از خوردن شیر هم گرسنه بنظر می رسد و یا رشد کودک با خوردن شیرمادر در حد کافی نیست.

اصول تغذیه تکمیلی

• حتماً از موادی استفاده شود که بعدها در سفره خانواده وجود دارد.
•  بعد از تغذیه شیرخوار با شیرمادر، غذای کمکی به او داده شود و هرگز قبل و یا در فواصل تغذیه با شیرمادر از غذای کمکی استفاده نشود.
•  از یک نوع ماده غذایی ساده شروع شود و کم کم به مخلوطی از چند نوع افزایش یابد.
•  از یک قاشق مرباخوری شروع و به تدریج بر مقدار آن اضافه شود( به استثنای زرده تخم مرغ که به اندازه یک نخود شروع می شود).
•  موادغذایی چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار، باید به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود.
•  بین اضافه کردن موادغذایی مختلف ۵ تا ۷ روز فاصله باشد تا شیرخوار اول به یک غذا عادت کند، بعد غذای جدیدی به او داده شود. این کار باعث می شود که اگر ناسازگاری به یک ماده غذایی وجود داشته باشد شناخته شود و دستگاه گوارش شیرخوار نیز فرصت می یابد که به موادغذایی عادت کند.
•  در شروع، غذاها باید نسبتاً رقیق و غلظت آنها کمی بیشتر از شیرمادر باشد و به تدریج بر غلظت آنها افزوده گردد. این کار به یادگرفتن عمل جویدن کمک می کند.
•  تنوع در غذاهای کمکی رعایت شود اما فراموش نفرمایید شیرخوار غذایی را که نشناسد بیرون می ریزد  پس به او برای شناخت یک غذا فرصت کافی بدهید و سپس غذای دیگری را به را به رژیم غذایی او بیفزایید..
•  غذاهای سرخ شده به کودک ندهد.
•  اگر کودک تمایل داشت بجای سبزیجات میوه های شیرین را شروع کنید. البته بهتر است ترتیب دردادن مواد غذایی رعایت شود ولی به علایق کودک هم تا جایی که ممکن است اهمیت دهید.
•  هیچ گاه کودک را با غذا تنها نگذارید، چون امکان دارد موجب خفگی او شود.
•  به غذای شیرخوار شکر زیاد یا نمک اضافه نکنید، زیرا حساسیت نوزاد به طعم ها با بزرگسالان متفاوت است.

 

چگونه غذا دادن به کودک را شروع کنیم

بهتراست غذای کودک را با لعاب برنج شروع کنید. مزیت برنج این است که خیلی کم حساسیت زاست و تقریباً نشاسته خالص است، از این رو معده کودک براحتی آنرا هضم می کند. برای اولین بار، نیم تا یک ساعت پس از شیرخوردن، لعاب برنجی تهیه کنید که کمی غلیظ تر از شیر مادر باشد و با قاشق مناسب اندازه دهان کودک یک قاشق لعاب برنج به او بدهید. در روزهای بعد به مرور حجم و غلظت این غذا را اضافه کنید و براساس تمایل کودک به او غذا بدهید.

پس از دو هفته غذای دوم یعنی فرنی را شروع کنید. برای تهیه فرنی از شیر پاستوریزه و نشاسته استفاده کنید . از آخر ماه هفتم سوپ را شروع کنید.

باید توجه داشته باشید که غذای کمکی نوزاد باید، با حجم کم دارای بیشترین انرژی باشد یعنی غذای کودک نباید بیش از حد رقیق باشد، چون حجم معده کودک کم است و باید در حجم مناسب،  انرژی کافی داشته باشد. غذای او باید نرم باشد، ولی سعی کنید در مرحله شروع سوپ، فقط سبزیجات کاملاً پخته را با چنگال نرم کنید، چون اگر همیشه غذا له شده باشد کودک در یادگیری جویدن مشکل پیدا می کند. از مواد غذایی استفاده کنید که بطور معمول در غذای خانواده وجود دارد.

باید غذای کودک را هر روز  تازه تهیه کنید و پس از رسیدن به حرارت مناسب و له کردن قطعه های درشت، به کودک بدهید.تنها مقدار ی را که میخواهید به کودک بدهید گرم کنید. بقیه غذا را در یخچال نگهداری کنید و در زمان مناسب گرم کرده، به او بدهید.

نحوه شروع و ادامه غذای کمکی

تغذیه تکمیلی با فرنی آرد برنج شروع می شود( حساسیت شیرخوار به برنج کمتر از گندم است ) . در هفته دوم می توان حریره بادام یا فرنی آرد برنج را به رژیم غذایی کودک افزود. در دو هفته آخر ماه هفتم می توان سوپ را به رژیم غذایی نوزاد افزود که این سوپ حاوی گوشت بدون چربی( که بترتیب اولویت و ارجحیت شامل گوشت گوسفند، مرغ و گوساله می باشد)، برنج و هویج است. سپس هر ۳ روز یک بار، یک نوع سبزی به سوپ اضافه گردد؛ مانند جعفری، گشنیز، لوبیا سبز، کدوسبز، کرفس و… . ولی باید توجه داشت که سبزی در آخرین لحظات پخت سوپ، اضافه شود و اسفناج تا یک سالگی به سوپ اضافه نگردد. نباید به سوپ نمک، شکر یا چاشنی افزود. در ماه هشتم زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می شود. ( تا پایان یک سالگی از مصرف سفیده تخم مرغ توسط کودکان اجتناب شود) . در این زمان کم کم می توان از سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی نیز در سوپ استفاده کرد( به فاصله هر ۳ روز). در دو هفته دوم ماه هشتم، ماست نیز داده می شود. بعلاوه از پوره های سیب زمینی و هویج نیز می توان استفاده کرد. در ماه نهم در هفته اول می توان از حبوبات نیز در سوپ شیرخوار استفاده کرد . مصرف حبوبات از عدس و ماش که هضم آسان تری دارند، شروع می شود. در مورد لوبیا چیتی و لوبیا قرمز بهتر است از قبل آنها را خیس کرده، پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ اضافه نمود. اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند، توصیه می شود. در دو هفته آخر ماه نهم، آب میوه را نیز می توان شروع کرد( کیوی، توت ها، خربزه، آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت درشیرخوار، تا یک سالگی توصیه نمی شود).

 در دو هفته نخست ماه دهم می توان از خود میوه استفاده نمود( پوست و هسته جدا شده و با پشت قاشق نرم گردد) و در دو هفته دوم ماه دهم، می توان از سبزی های سبز نیز در سوپ استفاده نمود ( هر بار یک نوع سبزی افزوده شود) . توجه نمایید که میوه ها و سبزی ها جزء غذاهایی هستند که در اواخر سال اول توصیه می شوند( بعد از دیگر گروه های غذایی)، چرا که کالری آنها نسبت به دیگر گروه های غذایی کمتر است. در دو ماه دیگر نیز با توجه به اشتهای کودک از انواع سوپ، کته و پوره می توان استفاده نمود.

به خاطر داشته باشید که در این ۶ ماه دوم سال اول، تغذیه با شیرمادر به طور مکرر و برحسب تقاضا و تمایل شیرخوار در تمام شبانه روز وپیش از هر وعده تغذیه تکمیلی باید مورد توجه قرار گیرد

در کودکان زیر یک سال از دادن غذاهای زیر خودداری شود :

• – سفیده تخم مرغ
• – انواع توت ها
• – کیوی
• – گیلاس
• – آلبالو
• – بادام زمینی
• – پنیر
• – شکلات
• – میگو
• – فلفل
• – ادویه
• – ترشی
• – نمک
• – نوشابه های رنگی گازدار
• – لپه و نخود
• – عسل
• – اسفناج
• – کلم
• – قهوه و چای
• – آجیل
• – سوسیس
• – ذرت
• – دانه انگور
• – دانه کشمش.

 

شروع غذای کودک چه زمانی است ؟

یکی از مهمترین بخش‌هایی که بر ارتباط بین کودک و والدین تأثیر می‌گذارد و زیر ساخت‌های ارتباطی او را با مفهوم غذا و خوردن در آینده پیوند می‌دهد؛ تربیت عادات غذایی او در دوران کودکی است..

سازمان جهانی بهداشت توصیه می کند کودک موادغذایی مکمل را در ۶ ماهگی همراه با شیر مادر شروع کند و در ۶ تا ۸ ماهگی دو تا سه بار در روز، در ۹ تا ۱۱ ماهگی و ۱۲ تا ۲۴ ماهگی سه تا چهار بار در روز مکمل غذایی مصرف کند.  شیوه های نامناسب تغذیه بیشتر به ناکافی بودن موادغذایی بر می گردد. هنگامی که شیر مادر دیگر پاسخگوی نیازهای تغذیه نوزاد نباشد، غذاهای کمکی باید به رژیم غذایی کودک افزوده  شوند. گذر از تغذیه انحصاری شیردهی به غذاهای خانواده که به عنوان مکمل شناخته می شود، معمولا دوره ای از ۶ تا ۱۸-۲۴ ماهگی را پوشش می دهد و دوره ای بسیار آسیب پذیر است. اینهمان هنگام  است که سوء تغذیه در بسیاری از شیرخواران و کودکان آغاز می شود.سازمان جهانی بهداشت برآورد می کند که ۲ نفر از هر۵ کودک زیر ۵ سال در کشورهای کم درآمد سوء تغذیه دارند.

 

آنچه مادران باید درباره شروع غذای کودک۶ ماهه بدانند

• – تغذیه تکمیلی باید به موقع باشد، به این معنی که همه نوزادان باید علاوه بر شیر مادر از ۶ ماهگی به بعد غذاهای بیشتری مصرف کنند.
• – غذاهای مکمل باید در مقادیر، وعده ها ، نرمی و با مواد اولیه گوناگون تهیه شوند.
• – مواد غذایی باید بهداشتی تهیه شوند. 
• – غذاها باید به نحوی تهیه شوند که از نظر بافت برای سن فرزند و تغذیه مناسب باشد.
• –  مناسب بودن ماده غذایی مکمل نه تنها به در دسترس بودن انواع غذاها بستگی دارد بلکه بر شیوه تغذیه مادر نیز بستگی دارد.
• – تغذیه کودک نیاز به نظارت دارد .
• – می توانید غلات را نیز همراه با میوه ها یا سبزی های خرد شده به کودک بدهید.

راهنمای غذای کودک از سن ۴ تا ۶ ماهگی

نشانه های آمادگی برای مواد غذایی جامد

در زیر برخی از دستورالعمل های آکادمی کودکان ارائه شده است. فرزند شما زمانی آماده است که:

•    –  می تواند سرش را بالا نگه دارد و روی صندلی صاف بنشیند
•    –  افزایش وزن قابل توجهی دیده شود (دو برابر وزن تولد) و حداقل ۶ کیلو وزن داشته باشد
•    –  می تواند دهان را در اطراف قاشق کوچک ببندد.
•    –  می تواند مواد غذایی را از جلو به عقب دهان منتقل کند.
  

 

غذای کودک در این سن چیست؟

•    – شیر مادر یا شیر خشک، بعلاوه
•    –  سبزیجات خرد شده (سیب زمینی شیرین، کدو)
•    –  میوه خرد شده (سیب، موز، هلو)
•    –  گوشت خالص (مرغ، گوشت گاو)
•    –  غلات غنی شده با آهن و نیمه مایع
•    –  مقدار کمی ماست غیر شیرین (شیر گاو تا سن ۱ سالگی داده نشود)

غذای کودک ۴ تا ۶ ماهه چه مقدار در روز است؟

•    –  با ۱ قاشق چایخوری غذاهای خالص شروع کنید.
•    –  غذا را به ۱ قاشق غذا خوری یا ۱ قاشق غذاخوری غذا مخلوط با شیر مادر یا شیر خشک افزایش دهید و دو بار در روز به کودک بدهید.
   بعدها اگر به کودک غلات می دهید، کم کم میزان آن را افزایش دهید.

نکات تغذیه ای در این سن

•    –  اگر کودک چیزی را که تهیه کرده اید نمی خورد، چند روز بعد بار دیگر آن را بیازمایید.
•    –   غذاهای جدید را کم کم به کودک معرفی کنید. دو یا سه روز منتظر بمانید سپس خوراکی جدید دیگر را معرفی کنید. (اگر کودک یا خانواده شما پیشینه آلرژی دارند، سه روز منتظر بمانید).
•    – همچنین خوب است غذاهای نمونه را بنویسید.
•    –  اگر کودک واکنش نامطلوب نشان بدهد راحت تر می توانید متوجه بشوید مربوط به کدام غذا است.